In dit hoofdstuk gaan we "verder in de tijd". Vanaf 2005 wonen we nu op Adderhorst. Chronologisch vindt u gebeurtenissen en ontmoetingen die ons raakten en die ons gaande houden.
We beginnen met de song 'a House on a postcard'. Dit nummer verbindt naar ons gevoel wat was, wat er nú is, en wat komt. Tijdloos. Onze zoon Gijs, lid en inspirator van de bands Audiotransparent en Maus schreef en componeerde het. Zelf zegt hij er van: "een ansichtkaart refereert aan iets tijdloos'. Je stuurt er een om te laten zien dat je het fijn hebt op de plek waar de kaart een afbeelding van is, in dit geval een huis. Adderhorst is voor mij echt een begrip, iets dat op een ansichtkaart mag worden gezet en verstuurd mag worden aan mensen om te laten zien dat het er fijn is." Een Gijs-fan van letterlijk en figuurlijk het eerste uur is prominent aanwezig.
En wat er allemaal van kwam
In het hoofdstuk 'Bouwen' vertelden we van de vondst in 2005 van de papieren van een joodse familie. Sindsdien is er heel veel gebeurd. Samen met Lex Kater zijn we op zoek gegaan naar het antwoord op de vraag "hoe hebben die papieren hier kunnen komen?"
Heel wat jaren intensief onderzoek volgen. Een boek en een tentoonstelling zijn het resultaat. In mei 2009 is het zover. Na de werksessies bij ons thuis met Lex Kater en Geert Hovingh zal Annemarie nu als medeauteur het boek "Over het hoofd gezien" aanbieden (videofragment) aan Stella Janssen - van Dam. In aansluiting hierop vindt de opening van de bijbehorende tentoonstelling in de synagoge van Zuidlaren plaats die op die dag 125 jaar bestaat. Bob Theewis slaat de mezoeze (ondersteboven) aan in het bijzijn van de vele genodigden, onder wie uiteraard Lex, Katjo Tirza en Stella, maar ook Annemarie, meubelmaker Edwin te Wies, zijn vrouw Anita, overbuurvrouw Anke, en vele vele anderen: ze zijn er allemaal.
De tentoonstelling trekt enorm veel bezoekers, vooral uit Zuidlaren en Tynaarlo. Een vervolg vindt plaats in 2010, in Eindhoven, omdat de vader van Lex, Henri Kater, van 1938 tot 1943 bij Philips werkte. Ook hierover een videofragment.
Een beetje ondergedoken
Via via komen we in contact met een mevrouw Lily Hoogenkamp – Muller. Geboren op 12 mei 1943, als dochter van een joodse man en een niet joodse vrouw. Volgens de principes van de arische bezetter is zij een 'Mischling'. In het laatste oorlogsjaar heeft zij op Adderhorst gewoond: "een beetje ondergedoken". Haar vader was elders ondergedoken. Ze wil graag langskomen en neemt haar fotoalbum mee. We zien kinderen, en een box op de dreef. Ontroerend. Dan herinnert Annemarie zich opeens een brief die zij eerder archiveerde. Gijs van Veldhuizen schrijft die vanuit Rotterdam. Gedateerd 26-7-1947. In de brief is sprake van onderverhuur door dhr. Muller (de joodse vader van Lily) aan derden tegen een hoger bedrag dan hij aan Egberts vader betaalt. Lily: "Een jodenstreek- maar dat mag ik alleen zeggen."
Later schrijft Lily ons: "Het was een warme en goede ervaring om bij jullie op Adderhorst te zijn geweest, om de grond te voelen , waar ik als heel klein meisje heb rond gekuierd." Zo woonde er tóch nog een (soort) jood / onderduiker op Adderhorst.
Het geheim van Adderhorst
Lex Kater raakt zo geïnspireerd door de vondst op Adderhorst dat wat hem ruim 60 jaar geleden overkwam, en wat hij totaal verdrongen had, nu geleidelijk tot leven komt. Deze óp levende herinneringen wil hij nu doorgeven aan 'het derde geslacht', zijn kleinkinderen.
Het resultaat is het boek: "Het geheim van Adderhorst: Geluk en verdriet van een joodse familie". Het verhaal van de vondst van de papieren, en dan van zijn eigen onderduik als 4, 5 jarig jongetje. Wat zijn vader, moeder, broer en zusje deden, en de vraag "wie ben ik zélf?". En dat allemaal voor kinderen. Sam Drukker verzorgt de illustraties, en op 12 april 2011 vindt de presentatie plaats in Westerbork.
Dat herinneringen die zó lang zijn weggestopt zó levend op papier komen én een mens zó ingrijpend kunnen veranderen is een mirakel op zich. We blijven ons er over verbazen en er van leren. Vergeten is ballingschap, herinneren bevrijding (Baäl Sjem Tov).
Geen vreemden blijven maar vrienden worden
20 maart 2006. We vieren onze trouwdag. En nog meer: onze vrienden van Sohbat uit Java komen, samen met leden van Sohbet in Nederland, op (tegen)bezoek. De week daarop verschijnt er in 'de Oostermoer' een artikeltje dat het hele verhaal vertelt. Over het vervolg op Sohbat/Sohbet sinds 2011 kunt u alles lezen op www.geloveninsamenleven.nl. Geen wereldvrede zonder vrede tussen de religies. Geen vrede tussen de religies zonder een dialoog.
Timmerman wordt stuurman
Elk jaar maart / april opnieuw: het water roept! De Laser uit de berging, polijsten, in de was zetten, het zeilpak aan, en: het Zuidlaardermeer op! De prijzenkast wordt aangevuld, en een sponsor ondersteunt mentaal.
Vellen, verzagen, kloven, opslaan en stoken
De open haard in het stenen huis krijgt oktober 2005 gezelschap van Kleine Freek in het houten huis. Twee schoorstenen die moeten roken: dat betekent heel wat, zowel voor de houtkap in samenwerking met Staatsbosbeheer en buurman Piet als ook voor de bouw van houtopslagen. Later gaat de hoog-rendementige Oriana ons verwarmen.
Musing in the Barn
Eerder ('Nieuw Milennium': in de sneeuw) zag u al de planken liggen die gezaagd waren uit de lariksen die Opa Adriaan plantte rond 1925 en die wij in 1999 lieten vellen. Nu willen we dit hout uit het zicht en onder dak. Onder de bezielende leiding van Oeben beginnen wij aan een grensverleggend project. En wat oorspronkelijk een houtopslag zou worden, ontwikkelt zich tot een hangplek voor ouderen: de "Barn", for all your musing. Materiaal: lariksplanken, het afkomende hout van de verbouw, pannen van de garage, eerder het houten huis. Kosten: de spijkers en schroeven. We planten er een druif en twee klimrozen bij.
Eten van het land
Het een roept het ander op. Wat begon als een houtopslag, wordt entourage voor een... moestuin. Nu komt de compost van jaren lang goed te pas. Vette pieren kruipen de dorre weidegrond in die Egbert omspit. Ayla plant haar wortels en knollen, bessen en kruiden. De "Barn" is passend decor. En de oogst mag er zijn. We eten er smakelijk en gezond van, en we leren er veel van. Zo'n moestuin is een heel proces.
Het wordt mooi!
Af en toe moeten er ingrijpende dingen gebeuren. Een aantal pseudo-robinia's en douglas sparren dicht op het huis wordt te groot, en te oud. Ze moeten om. Een deel doen we zelf, daarnaast komt een hoogwerker. Groot geweld. Maar dan helpt ook iedereen. Oeben rijdt takhout naar de paasbult, er zijn maaltijden, deskundig toezicht, grote inzet, veel plezier, en: het wordt móói!! Dat we daar ook nog eens veel hout mee oogsten voor de kachels, dat spreekt. Buurman en buurman op de wei: Piet, Pieter, Meertens en Egbert vellen een boom in de wei langs het Zeegser loopje.
Holzmiete
Door de overvloedige houtkap hebben we nog meer opslagruimte nodig. Jan komt met een Duitse website (www.holzmiete.de) over het bouwen van een "Holzmiete". Een secuur werkje, dat 'gründlich und pünktlich' moet gebeuren. Maar, zo vertelt de website: "Nachdem nun das Holzkunstwerk vollbracht ist, spüren Sie innere Freude und Zufriedenheit. Die Bewunderung von interessierten Mitmenschen macht selbstbewust und steigert das Ego ungemein. Wer nichts verspürt sollte keine zweite Holzmiete bauen." U ziet, de eerste houtmijt kreeg al gauw een zusje, en inmiddels staan er drie. Maar wanneer gaan we de schoonheid van de mijten verstoren en het hout verstoken?
Eribette rediviva
Terug van (lang) weggeweest. Berthy en Hans besluiten zomer 2007 hun Eribette op de wei neer te zetten. Dat trekt al snel veel bezoekers. Kampvuurtjes, spookverhalen, en dan naar Zweden. In 2009 'wonen' Berthy en Hans er zelf. De PTT bezorgt er hun post, en ze slapen in het stenen huis. Een vorm van begeleid kamperen. Wij gaan er mee naar Arnhem, en in 2011 voert de reis Jan, Sarah en Kokelekoo (met Raaf) naar Zweden. Continuing story?
Gastvrijheid in de tent van Abraham
Als in een droom zien mensen in de nieuw in gebruik genomen synagoge van Zuidlaren een ontmoetingsplaats ontstaan van joden, christenen en moslims. Wij kunnen daarbij onze ervaring dienstbaar maken. Aanvankelijk lijkt de droom dichtbij de werkelijkheid te komen. Drie seizoenen komen we bij elkaar, in de synagoge, en ook bij ons thuis. Allengs blijkt de werkelijkheid weerbarstiger te zijn. Taal, banen, tijd, ouderdom, verleden: allemaal relevante factoren. Toch blijven we elkaar ontmoeten, in kleine groepjes, op allerlei plekken: altijd zijn er weer mensen met die droom van vrede en een samenleving waar iedereen tot zijn of haar recht komt. Een tent die naar alle kanten open staat, en waar niemand buiten gesloten wordt.
Het urnenveldje
Ergens in voorjaar 2010 schonen we een stuk van de bramenwal op. Een heerlijk rustig plekje, met uitzicht over het stroomdal van het Zeegser Loopje, onveranderd sinds de voorlaatste ijstijd, zo’n 140.000 jaar geleden. We planten er twee krentenboompjes. Moeder hield daar zo van. Ze stonden nooit op Adderhorst. Moeder ging er vaak elders naar kijken. Nu staan ze hier. We noemen ze Baucis en Philemon (google het maar op). Bijna als vanzelf komen er steeds meer planten en bloemen bij op deze weiderand. Zelfs een plastic stoel en later een kastanjehouten bankje verschijnen. Dan opeens is er het idee: je zou hier ook een (laatste) rustplekje voor je zelf kunnen hebben. Een urnenveldje dus. Deze gedachte vindt veel weerklank. Eppo en Helga komen als eersten met dit verzoek. Na overleg met onze kinderen die nu de erven zijn, stemmen we hier mee in. Ook voor ons zelf is dit een goede gedachte. Onno, Karin, Sterre en Mané geven Eppo en Helga ter gelegenheid van hun gouden huwelijksviering een Winterlinde (Tilia Cordata). Die kan wel duizend jaar lispelen als Baucis en Philemon. Onder de toeziende ogen van Sarah en Flora plant Jan deze boom bij het urnenveldje.
Einde van een tijdperk
Najaar 2010 krijgt Hendruk Jan Oeben, trouwe major domus van Adderhorst, te horen dat hij kanker heeft. "Ik wil er niets aan doen, en als het heel erg wordt neem ik een aspirientje". We zoeken hem regelmatig op. Na zoveel jaren bezoekjes aan de ponies, kan hij nu niet meer naar de wei. Een foto in z'n kamer brengt de ponies bij hem thuis. Dan, 7 maart 2011, overlijdt hij, thuis. Noaberplicht in de practijk: de bewoners / buren van de Hunebedstraat plaatsen een advertentie. Zijn dood luidt het einde van een tijdperk in. Nu leven we mee met Zwaantje met alle herinneringen aan de vele ontmoetingen, gesprekken, gevraagde en ongevraagde adviezen, kortom de vriendschap. 'Oeben' zo als we hem noemden, kan je ook zien in het videofragment van de tv uitzending "het mooiste plekje van Nederland", hoofdstuk 'Nieuw Milennium', en verder op veel meer plaatsen in deze website.
De wapensteen thuisgebracht
Broer Adriaan logeert bij ons. De telefoon gaat. Een ons onbekende meneer vraagt of we wel weten waar de gevelsteen vandaan komt die naast de voordeur ingemetseld is. Hij kan ons haarfijn vertellen hoe de vork in de steel zit met de steen in de gevel. Die steen is een wapensteen uit het poortgebouw van een state in de buurt van Oostdongeradeel. Gedateerd rondstreeks 1651. Gerelateerd aan Wopke Bartholomeus. In 1937 is de steen gevonden bij baggerwerkzaamheden, en: cadeau gedaan aan de dominee van Hantum, Gijs van Veldhuizen. Dat wisten we niet. We zeiden altijd maar 'familiewapen'. Maar nee, en trouwens: Adriaan wist dat allang, want: hij herinnert zich levendig de overhandiging. Hij was er bij. Hoe weet de beller dit allemaal? Zijn vriend is wapensteenhobbyist. Uit de buurt van Hantum. Zodoende. We maken kennis. Hij toont ons ook afbeeldingen van vergelijkbare wapenstenen, met familiewapens. Van het een komt altijd het ander. Najaar 2011 gaan we in Hantum de films vertonen die dominee Gijs destijds maakte. De website: www.4h-side.nl vertelt nog veel meer.
Onderhoud in en om 't hoes
Door de jaren gebeurt er heel wat. Overbuurman Piet maakt van de oude klapdeurtjes een pronkkast. Annemarie renoveert de lampekap. Dan is er achterstallig onderhoud aan de Dinky Toys, een terras, bestrating voor, aanleg gazon, herstel garage, bouw Laser berging, buitenlicht, muren witten, thermopane, de schrootjes van het keukenplafond eruit, het zitbadje wordt douche, langs de Hunebedstraat leggen we een Hedera-wal aan, voor het gasfornuis komt een opvolger, de heteluchtkanalen onder de grond controleren en herstellen, de serre wordt wit, de Orianahaard haalt zo'n 80 % meer rendement uit het haardhout, ook de rolgordijnen dragen bij aan de isolatie, en dan is er nog zo het een en ander aan schildersonderhoud. Elke dag een draadje is een hemdsmouw in een jaar. Daar helpen zowat alle buren bij. Wat beweegt ons? Zorg voor het erfgoed, en een gastvrije ontvangst voor familie en vrienden.
Als familie door de jaren heen
Verjaardagen, familiedagen, geboortes van de kleinkinderen, hun bezoekjes op Adderhorst, kerstvieringen, mooie zomeravonden op de wei: allemaal kostbare momenten, waarop we onze verbondenheid vieren, elkaars nieren proeven en van elkaar genieten. Momenten, die we zorgvuldig vastleggen om ze niet te vergeten. Goed, dat er zo'n plek is!
Familiedag 2008. Deze dag staat geheel in het teken van een onderzoek naar het syndroom van Dupuytren. Waar we vroeger dachten dat Moeder rheuma had aan haar handen, blijkt dit allengs iets anders geweest te zijn, iets wat velen van ons met zich meedragen in de vorm van kromme vingers. Voor wie er niet op tijd bij was voor een operatieve ingreep kan dit zelfs tenen- en erger krommend werken.
Familiedag 2010. We treffen het opnieuw met het weer. En we voeren een verrassend experiment uit. Een fotomontage uit 1943 actualiseren we naar het heden anno 2010. Het resultaat ziet u hierbij. Voor een vergelijkbaar gebeuren maar dan van 1946 – 2010 zie bij hoofdstuk 8, 'Voorouders'. Daar figureren dan ook Rémy en Egbert Timmerman.
Familiedag 2011. Deze dag is wel heel bijzonder. Luuk logeert bij ons, omdat Lucie 'op alle dagen loopt'. En ja wel, 's nachts wordt Anne geboren. Wij mogen dus de kersverse oud-ooms en –tantes verwelkomen met beschuit met muisjes. Daarenboven vieren we ook dat Eppo en Helga 50 jaar geleden elkaar het ja-woord gaven. 's Na middags gaan we naar Elim, mét de geboorte beker.
4-2-2012. Adriaan 80, en dus op de stoel.
Het laatste stukje onverdeelde boedel verdeeld. Neef Adriaan Pieter en oom Egbert ondertekenen, onder het toeziend oog van Adriaan. Als beloning volgt een bal des gehakts. Later meet het kadaster alles uit
Bridge over het Zeegser Loopje. Overgang naar Oud Adderhorst en kaveltje Avondlicht. Het valt ons licht om er samen zwaar aan te tillen.
Een oude traditie krijgt nieuw vorm: "‘k Heb de eitjes, zelf begraven". Matthäus Passion, J.S.Bach
Zaterdag 2-6-2012. Adderhorst als trouwlocatie. De babs komt voor Gijs en Jet.
Juli 2012. Flora en Luuk bij de beek.
Keuken en badkamer als nieuw.
12-4-2013. Na de begrafenis van Adriaan de nazit op Adderhorst. De nieuwe tamme kastanje noemen we Adriaan.
Een bevriende imker voegt een nieuw element toe aan Adderhorst. Egbert timmert een bijenhuis, er komt een volk, er komt honing, Annemarie wordt imker.
In mei leggen alle vogels een ei. Egbert bouwt voor hen vogelklomphuizen, motto: Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, huwat unbidan wi nu?
Oom Eppo 80, hiep hiep hoera!
Zomer 2013. ‘Hunebed in de kieker’. Een buurtmanifestatie, waarbij we vier excursies verzorgen voor ruim 100 buren. RTV Drenthe zendt het uit.
In 2013 vinden we in de nalatenschap van Adriaan een schetsboek van onze tante Anna Clara de Willigen (1880-1971). Als 18 jarig meisje logeert zij in 1898 bij haar zusje, getrouwd met haar zwager Adrianus van Veldhuizen, dan predikant te Molkwerum. Met haar aquarel ‘zicht te Molkwerum’ gaan we die zomer op bezoek bij Herman Beks. Hij woont nu in de pastorie aldaar. Bij ons trouwen in 1970 bespeelde hij het orgel. Nu nog eens. De aquarel gaat naar de historische vereniging Molkwerum.
Opa en Oma in het natuurbad Tynaarlo, met kleinkindje Anne.
Mam, oma, overoma, met haar jongste achterkleinkind, de dag van haar overlijden, 11-8-2013.
Zaterdag 14 september 2013. Een onvergetelijke dag met neven, nichten, partners en hun kinderen. Volgens sommigen kijkt Moeder, (kleine) Oma (Adderhorst), om een hoekje heel tevreden toe.
Najaar 2013. Een langgerekte periode met veel groot onderhoud. De houten vloeren worden geïsoleerd, de door Hans Bos ontworpen glazen achtergevel komt nu pas echt tot zijn recht, de verwarming wordt ge-upgrade van industrieel complex tot esthetische oogstreling, en de logeerkamer krijgt het originele plafond terug met een leeuw van een kast. Welkom!
